Güzelkent'in geleceğini 'Ankara' görmeliydi

03.07.2005 tarihinde yürürlüğe giren 5393 sayılı yasa ile Türkiye’de nüfusu 2000’in altına düşen belediyeler köye dönüştürülmüş, bundan etkilenen ilçemiz Güzelkent beldesi de etkilenmiş, sonraki süreçte belediyesi kapatılarak köy statüsüne indirgenmişti.

Bu süreçte belde belediyelerinin kapatılması kararına, 2008 yılında Anadolu Ajansına yaptığı açıklama ile karşı çıkan Prof. Dr. Cevdet Yılmaz, adeta bugünleri o zamandan tahmin ederek uyarılarda bulunmuş. Prof. Dr. Yılmaz; “belde belediyelerinin kapatılmasında tek ölçüt, adrese dayalı nüfus miktarı olmamalı; bina sayısı, yoğunluğu ve yaz döneminde gelip hizmet bekleyen nüfus sayısı da dikkate alınmalı” demişti.

O tarihlerdeki açıklamasında Türkiye’nin yazın kalabalık, kışın tenha olan turistik yerleşmelerini örnek veren Prof. Dr. Cevdet Yılmaz, Güzelkent beldesinin de bu grup içinde değerlendirilmesi gerektiğini belirtmiş, yerleşim alanı kışın tenha olsa da yaz döneminde beldeye gelen gurbetçilerin temel alt yapı hizmetlerinin karşılanması için belediyenin devamının şart olduğunu dile getirmişti.

Bugün karşılaşılan sorunlara ışık tutması açısından Prof. Dr. Cevdet Yılmaz’ın günümüzden 14 yıl önce, 2008’de kaleme aldığı görüşlerini aşağıda paylaşıyoruz:

"Türkiye'de son yıllarda hızı artarak devam eden iç göç ve şehirleşme süreci nedeniyle, bütün köy ve kasabalarımızda olduğu gibi, bazı belde belediyelerinin nüfusu da azalmış, kuruluşlarında aranan 2000 nüfus miktarının da altına düşmüşlerdir. Kamuoyuna yansıyan haberlerden edindiğimiz bilgilere göre yerel seçimler öncesi getirilen yeni düzenlemeyle 2007 yılı sayım sonuçlarına göre nüfusu 2000’in altına düşen bu belde belediyeleri kapatılarak bulundukları ilçelere bağlı mahalle ya da köy muhtarlığına dönüştürülmesi planlanmaktadır.

Belediye hizmetlerinden yararlanacak yeterli nüfus bulunmaması nedeniyle, devlet kaynaklarının israf edilmesinin önüne geçmek ve gerekli hizmeti başka yollarla sağlamak şartıyla, bu belediyelerin bir kısmının kapatılması veya en yakın ilçe merkezine bağlanması bizce de doğru bir uygulamadır".

"Fakat Türkiye'deki bütün beldeler aynı özelliklere sahip değillerdir. Ekonomik, sosyal ve coğrafi şartlardaki farklılıklar nedeniyle nüfusu azaldığı için kapatılması öngörülen belde belediyeleri arasında büyük farklılıklar vardır. Bunlardan bir kısmı, gerçekten nüfuslarını kaybettikleri ve kuruldukları tarihten bugüne küçük bir köy görünümünden ileri gidemedikleri için kapatılmaları gerekirken, bir kısmı ise kesinlikle bu uygulamanın dışında tutulmalıdır. Bunların başında gurbetçi ve yazlıkçı göçü nedeniyle mevsimlik nüfus çeken yerler gelmektedir".

"Özellikle kıyı bölgelerimizde bulunan bazı beldeler turizm fonksiyonlanrına bağlı olarak yazın yoğun nüfuslu, kışın ise tenhadır. Bu beldelerin daimi nüfusu az olmakla birlikte yaz mevsiminde yazlık evler ve turistik tesislerde ikamet edenlerle birlikte nüfusları 3-4 kat artarak büyük canlılık kazanmaktadırlar. Su, katı atık, trafik, zabıta, ruhsat, sosyo-kültürel gereksinimler, güvenlik ve diğer ihtiyaçlar gibi asıl belediye hizmetlerine en çok bu mevsimde ihtiyaç duyulmaktadırlar. Bu tür yerler ayrıca, önce yazlıkçı olarak nüfus çekerken ardından emeklilerin daimi yerleşim yeri haline gelmekte, böylece büyük kentlerden kırlara olan tersine göçün hedefi de öncelikle yine bu yerler olmaktadır. Belediyeler kapatılırken, bu özelliklere sahip olan beldeler için nüfus miktarları değil, bina yoğunlukları ve yaz dönemindeki nüfusları dikkate alınmalıdır".

"Bunun için beldenin en yakın merkeze yakınlığı ve gelişme potansiyeli göz önüne alınmalı, hakim fonksiyonun tarım ve hayvancılık mı yoksa turizm ve inşaat gibi tarım dışı faaliyetlere mi dayandığı araştırılmalı, bina ve daire sayısındaki artış izlenmeli, elektrik, su, telefon abonelikleri ve bunların faal kullanımından yola çıkılarak yıl içindeki maksimum nüfus tespit edilmeli ve ona göre karar verilmelidir. Aksi takdirde bu beldelerde özellikle yaz döneminde nüfus artışı ve bunların ihtiyaçlarının karşılanmasında büyük kargaşa yaşanacaktır. Buralar için valilikler bünyesindeki il özel idarelerinden veya köylere hizmet götürme birliklerinden görevlendirilmesi düşünülen memurlar mevcut belediye başkanlarının sahip oldukları yönetim ve organizasyon imkânına sahip olamayacaklarına göre idari yapı nasıl olacaktır? Şayet bunlar mevcut belediye başkanları gibi görevlendirileceklerse o zaman mevcudun değişmesinin bir anlamı yoktur. Yoksa Türkiye'nin idari halkasından tamamen çıkmış ve unutulmuş olan bucak müdürlüğü geri mi gelecektir? Uygulamaya geçmeden önce, yasa yapılırken bütün bu hususlar göz önüne alınarak bir kez daha düşünülmeli, en azından toptancı bir yaklaşım yerine seçici davranılmalıdır".

Açıklamasında, Sinop ili Türkeli ilçesine bağlı Güzelkent beldesi ile yine Sinop ili Gerze ilçesine bağlı Yenikent beldesini örnek veren Prof. Dr. Cevdet Yılmaz; “2007 yılı adrese dayalı nüfus tespiti sonuçlarına göre Güzelkent beldesi nüfusunun 1.354'e, Yenikent beldesi nüfusunun da 1.025'e düştüğü için yeni yasaya göre kapatılacak belediyeler arasına alındığını belirterek” şöyle dedi:

"Yasa teklifinde ikisi de aynı kategoride değerlendirilen bu beldeler aslında birbirinden oldukça farklı özelliklere sahiptirler. Örneğin, Güzelkent beldesinde fiziki büyüme devam etmektedir. Son yıllarda yapılaşma ve bina sayısı artmış, arsa fiyatları yükselmiş, turistik cazibesine bağlı olarak sürekli yazlık evler inşa edilmektedir. Daha önce Batı Avrupa ülkelerine ve büyük şehirlere göç etmiş yöre insanı yaz mevsimini beldede geçirmekte, kesin dönüşlerini de yine buraya yapmaktadırlar. Beldenin fotoğraflarına bakıldığında bu durum açıkça görülmektedir (Foto 1). Buna karşılık Yenikent beldesi ise kurulduğu günden bu yana hiçbir gelişme gösterememiş, büyük bir köy görüntüsüne bile kavuşamamıştır. Ayrıca mevcut durumu incelendiğinde geleceğe yönelik herhangi bir potansiyele sahip olmadığı da açık ve net görülmektedir (Foto 2). Bu durumda Yenikent belde belediyesinin kapatılma kararı ne kadar doğru ise, Güzelkent belediyesinin kapatılma kararı da o derece yanlıştır".

"Güzelkent örneğinden yola çıkılarak, belediyelerin kapatılmasında Ankara'da masa başında sadece nüfus miktarlarını gösteren rakamlara bakılarak kesin kararlar alınmasının yanlışlığı ortadadır. Yasal düzenleme yapılırken yukarda bahsedilen yerel coğrafi özellikler de mutlaka dikkate alınmalıdır. Böyle yapıldığı takdirde uygulamada daha az sorun yaşanacak, telafisi imkânsız durumlara düşülmeyecektir. Ayrıca büyük kentlere göçü azaltmak ve başta emekliler olmak üzere bir kısım nüfusu kırsal alana geri gönderebilmek için halkın kendini güvencede hissedebileceği ve hizmetlerinden yararlanabileceği kentsel özelliklere sahip bu tür yerel çekim merkezlerine büyük ihtiyaç olduğu da unutulmamalıdır".

Foto 1. Sinop ili, Türkeli ilçesi Güzelkent Beldesi 2008 yılı genel görünümü.

Foto 2. Sinop ili Gerze ilçesi Yenikent Beldesi 2008 yılı genel görünümü.