Yunanistan'daki "Türkeli"

Hamamlı (Ayandon), gaziler (Dayısta), Turhan (Tosos), türkeli (Yarna), Düzler-Çeşmeli (Morza) ve Güzelkent’te (Helaldı) yaşayan Rumlar, tüm yurtta olduğu gibi, yunanistan ile yapılan antlaşma gereği 1924 yılında bölgeden göç etmek zorunda kaldılar. Büyük bir bölümü o dönemki adıyla Yunanistan’ın Kesriye vilayeti Zerveni köyüne yerleştirildi ve köyün adı ayandon olarak değiştirildi. Köy çoğunlukla Dayıstalılardan oluşmasına rağmen adı Ayandon olmasının sebebi, Türkeli’deki Ayandon’un o dönemde bucak merkezi ve öncesinde yüzyıllar boyunca ilçe merkezi olmasındandır. 

Almanya’da öğretim görevlisi olan ve Macaristan’da sürdürdüğü doktora öğrenimi gereği saha araştırması için kısa süreliğine Selanik ve Batı Trakya’da bulunan Şahin Göksu, gezisine Ayandon köyüne ziyaret etmeyi de ekledi. 

Ayandon’da çok sıcak karşılanan Şahin Göksu, kendisi gibi aslen Türkeli Dayıstalı (Gazilerli) olan Stathis Mazgaltzidis tarafından gezdirildi. Köyün yaşlıları göç eden Rumların torunlarını teşkil etmekteler ve çoğu çok güzel Türkçe konuşmakta. Şahin Göksu, bir önceki neslin şivesiz bir şekilde Türkçe’nin Sinop Ağızı’nı konuştuklarını ifade ediyor: “Çocukluğumdan beri köyümüzün tarihini araştırıyorum. Bir gün köyümüzün isminin anlamını incelerken, Dayısta’nın Yunan alfabesiyle yazılabilecek değişik versiyonlarını bilgi bankasına verdim. Böylece Yunanistan’ın Kesriye vilayetine bağlı Ayandon köyü karşıma çıktı. Bu köyün sakinleri, Türkeli’ye bağlı diğer köylerde yaşayan Rumlar gibi, Dayısta’dan yerleştiklerini gördüm. Hemen bu köyü araştırdım ve 20 sene önce çekilen video görüntülerine rastladım. Videodaki yaşlı insanlar aynı bizim Sinop yöresinin ağzıyla konuşuyorlardı. Zaten Türkeli bölgesinden göç eden Rumlar, Türkçe’den başka hiç bir dil konuşmuyorlardı, yani Rumca’ya hakim değillerdi”.

Stathis Mazgaltzidis, dedesinin 100 yıl önce Dayısta’dan bu köye geldiğini ve şimdi Dayısta’dan bir kişinin kendilerini ziyaret etmekle çok heyecanlandığını söyledi ve kendisinin de 1993 yılında Dayısta’ya gittiğini belirtti. Dayısta’da doğan ve genç yaşta köyden göç etmek zorunda kalan ve o dönem 94 yaşında olan dedesine refakat ettiğini açıklayan Stathis Bey, kendilerinin ise ilk defa Dayısta’dan ziyaret edildiklerini aktarıyor. Bu ziyaretten doğan memnunluğunu ifade eden Mazgaltzidis devamında: “Köyün kahvesinde uzun süre sohbet ettik ve birbirimize yeni bilgiler aktardık. Mesela ben, Mazgaltzidis, yani Mazgalcıoğlu soyisminin Osmanlı arşivlerinde olduğunu bilmiyordum ve bunu öğrenip görünce çok duygulandım”. 

Şahin Göksu, 2016 yılında Türkeli’nin Kayabaşı köyü nüfusuna kayıtlı Prof. Dr. Cevdet Yılmaz tarafından neşredilen “Türkeli - Mekan, Nüfus, Tarih” isimli kitabı yanında götürdü. Şahin Göksu, “Kitapta 1841 yılında yapılan Osmanlı nüfus sayımına ait arşivlerin günümüz Türkçesine transkripsiyon çalışması var. Rumların da dahil edildiği nüfus sayımında her ailenin o dönem kullandığı sülale lakabları da kayda alınmış. O lakapların bugün Yunanistan’daki Ayandon’da yaşayan insanların soy isimleriyle birebir örtüştüğünü gördük. Mazgalcıoğlu olmuş Mazgaltzidis, Burgucuoğlu olmuş Purgutzudou ve saire. 

Gecenin geç saatlerine kadar süren sohbete birçok köylü katıldı. Fakat Yunanistan’ın büyük şehirlerine ve Kesriye il merkezine yapılan göçler sonucu Ayandon köyünün nüfusu bir zamanlar 200’den fazla iken yaklaşık 20’ye düşmüş. Noel ve Paskalya Bayramları’nda uzaktan ve yakından gelenlerle köy yine kalabalıklaştığını aktaran Mazgaltzidis, o buluşmalarda vefat eden büyüklerini andıklarını, onların mübadeleyle beraber - burada kötü karşılandıklarından ve Yunanca bilmemelerinden ötürü - çektikleri zorlukları düşünüp, duygulandıklarını söyledi. Dedelerinin geldikleri yeri hiç unutmadıklarını ve Türkiye’yi çok sevdiklerini aktaran Mazgaltzidis, karşılıklı ziyaretlerin devam etmesi ve artmasını arzu ettiğini ifade etti. 

“Türkeli’de gördüğüm misafirperverliği hiçbir yerde görmedim”

Stathis Bey özellikle bir hususun Türkeli’deki hemşehrilerine aktarılmasını istiyor: “Tüccar mesleğimden dolayı Dünya’nın ve Türkiye’nin her tarafına gittim. Türkiye’nin ve Dünya’nın herhangi bir yerinde, Türkeli’de gördüğüm misafirperverliği görmedim. Bunu herkesin bilmesini istiyorum”.