Ahlaki ve hukuki iki kavram olan bu kelimeler, davranış şekillerini ortaya koyan ölçülerdir. İnsanın sosyal bir varlık olması nedeniyle haliyle beşeri münasebetleri de kaçınılmazdır. Bu nedenle alırız, veririz, geliriz, gideriz, yeriz içeriz vs. herkese toplumda bir meşguliyet ve rızık kapısı açılmıştır. Bu kazanç yollarını meşru ve helal yerde aramak, hakkaniyetli bir davranıştır. Paylaşımcı, iyilik sever, hakkına razı olan, çalışkan, üretken ve diğergam kimseler, toplumu imar ve ihya edenlerdir. Allah’ın verdiğini diğerleri ile paylaşmak, bencillik etmemek büyük meziyettir.
Adaletli davranmak, hakkaniyete uymak herkesin vazifesi iken, bunun bir ötesi, hakkından feragat etmek, vazgeçmek, başkasını kendine tercih etmek, haklı iken affetmek hem bir büyüklük, hem de çok erdemli bir davranıştır. İşte Kur’anımız bunu “Gıst” diye ifade buyurmuştur. Büyüklerin söyledikleri şu misalde önemlidir; Keser gibi olma! Hep bana hep bana, rende gibi olma! Hep sana hep sana, Hızar gibi ol! Bir bana bir sana. Kardeşliği ve fedakarlığı ifade eden”Gıst” kelimesi Kur’an-ı ve insani bir anlayıştan kaynaklanır. Dünyada İnsanlığa huzuru ve adaleti getirecek, ahirette de cennete götürecek kıymetli davranış budur.
Öte yandan çalışmadan, başkalarının sırtından, çalarak, zimmetine geçirerek, zorla el koyarak, hainlikle, kurnazlıkla, hile ile bir şeyler kazanma peşinde olan insanların yaptığı bu bedbaht davranış ise “Gasp”tır. Hukuk tanımadan, gönül tanımadan, ezerek, üzerek zorla elde edilen tüm edinimler zulümdür ve haramdır. Cemiyeti ve fertleri birbirine düşüren, kardeşliği bozan, adaleti yok eden huzur ve güveni sarsan çirkin bir davranıştır. Hem dini, hem de beşeri sistemlerde yasaklanmış bu yanlış davranış dünyevi ve uhrevi cezalar, müeyyideler içerir. Ne zulüm etmeli, ne de zulme uğramalı. Güzel insan, güzel davranışlar sergiler. Dünyayı iyilerin değiştireceğini kabul ediyorsak, gıst’a önem vermeli gasb’a da engel olmalıyız. Hayırlı Ramazanlar.